Yeni Zelanda Ulusal Anıtı, Yarımada’da Yeni Zelandalılara ait anıtlar arasında en belirgin olanıdır. Yeni Zelandalı Mimar S. Hurst Seager tarafından tasarlanan anıt, uzun daralan taş bir pilondur. Conk Tepesi üzerindeki Yeni Zelanda, CWGC (İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarlıkları Komisyonu) tarafından 1925 yılında yapılmıştır. Anıt, 20,5 m yüksekliğindedir. Yeni Zelanda Anıtı’nın önündeki kapıdan küçük bir şapele girilmektedir. Bu kapının üzerinde taş rölyef hâlinde büyük bir haç yapılmıştır. Anıt Lone Pine Anıt’ı gibi çan kulesi şeklinde, kesme taştan çok köşeli bir anıttır.
Yeni Zelanda Ulusal Anıtı, 8 Ağustos 1915’in anısına yarımadadaki en büyük Yeni Zelanda Anıtı’dır. Anıtın üzerinde Yeni Zelanda Seferi Kuvvetleri’nin Anısına- 8 Ağustos 1915- Dünyanın En Uzak Ucundan yazısı bulunmaktadır. Ağustos muharebeleri sırasında Conkbayırı’na karşı taarruza geçen Yeni Zelanda birlikleri, Sazlıdere taraflarını tümüyle işgal etmişlerdi. Özellikle Yarbay William Malone komutasındaki Wellington Taburu, 8 Ağustos muharebeleri sırasında ön safta çarpışmış ve büyük zayiat vermişlerdir. Malone, aynı gün yakınına düşen top mermisinin patlaması sonucu yaşamını yitirmiş ve savaş sonrasında Yeni Zelandalıların ulusal kahramanı olmuştur. Her yıl 25 Nisan’da, Anzak Günü dolayısıyla düzenlenen anma törenleri arasında Yeni Zelandalıların Conkbayırı’nda gerçekleştirdikleri tören de bulunmaktadır.
Conkbayırı Yeni Zellanda Anıtı ve Mezarlığı
Yeni Zelanda Mezarlığı, ana anıtın 20 m doğusunda bulunmaktadır. Mezarlığın tam karşısında Conkbayırı-Kocaçimentepe yolunun doğu yamaçlarına inşa edilmiş; alçak taş duvar üzerinde 856 askerin adı geçmektedir. Bunlar 1915 Ağustos-Aralık saldırılarında ölen ve isimleri başka yerde geçmeyen NZEF (Yeni Zelanda Seferi Kuvvetleri) askerleridir. Ağustos 1915 muharebesinden sonra Türk askerleri; Yeni Zelanda, İngiliz ve Gurkha askerlerini toprağa gömmüşlerdir. Bu mezarlar bugünkü mezarın temelini oluşturmaktadır. Ana Yeni Zelanda siperi, zirvenin güneyinde yer almaktadır ve savaş sırasında bunun önünde bugünkü mezarın yanında birkaç gözetleme yeri kurulmuştur.
Ana yoldan sırt boyunca gidilen mezarlık, tepenin dik yamaçlarını takip etmektedir. 29 m uzunluğunda ve tepede 36,5 m genişliğindeki mezar, tabanda 40 m genişliğe ulaşmaktadır. Yola paralel 9 sıra mezardan sadece bir sırası taşlıdır. Anıtta, Yeni Zelanda Keşif Gücü’nden 1915’te ölen ve mezarları bilinmeyen 856 subay ve erin isimleri kayıtlıdır.
6-10 Ağustos 1915 tarihinde Sarı Bayır Tepeleri’ndeki kahramanca saldırıda, Conkbayırı’nın ele geçirilmesinde ve Ağustos 1915’ten Aralık 1915’e kadar devam eden savaşlarda hayatlarını kaybeden ve burada veya diğer mezarlıklarda gömüldüğüne dair bir kayıt bulunmayan Yeni Zelanda Keşif Gücü subay ve askerlerinin anısına…
